6. 4. 2020: Станіслав Криціньскій:  «Лемковина. Час войны і миру»

Выдавництво Лібра заявило, же доступне єст нове і дополнене выданя книжкы Станіслава Криціньского пн. «Лемковина. Час войны і миру». Перше выданя явило ся в 2017 р. То друга част тзв. лемківской трилоґіі, автор котрой описуваня Лемковины поділил як раз подля історичных дій.

Книжка была дополнена м. ін. описом каменярства східньой Лемковины. В першій части нашло ся місце головно для осередків находячых ся на середній Лемковині. Автор описал знаны з каменярского ремесла села Бортне, Бодакы ци Перегонина.

Найбогатшый період в істориі

«Лемковина. Час войны і миру» то продолжыня першой стрічы з Русинами і іх земльом в публикациі пн. «Лемковина по обох странах Карпат». З цілой трилоґіі, котру пропонує чытатам Криціньскій, як раз друга част являт ся оповіданьом про набогатшый період в істориі Карпатскых Русинів, головно тых на Лемковині.

Оповіданя той части зачынат ся в 30. роках ХІХ ст. і веде чытача аж до 1939 р., коли і на Лемковину пришла война, якой наслідства неодолга довели до єй знищыня. Криціньскій представлят народины народового руху серед Карпатскых Русинів, еманципацийны рухы – так в роді Будителів Духновича, Добряньского, Павловича, як і тых веце локальных. Вельо місця присвячено представліню біоґрафій вызначных лемківскых діячы і політиків тамтого періоду, котры, як сам автор пише, найчастійше выходили зо славных священничых родів.

Друга част трилоґіі є так само богата в описы початків лемківской літературы, дальше подій Великой Войны і репресий, котры впали на лемківскы еліты, якы были поневолены за свою достоменніст в концентрацийным лаґрі Талергофі. Дальшы розділы книжкы то опис воєнных цмонтерів, якы сут густо розсіяны по Лемковині і якы самособом вписали ся рокы тому в краєвид реґіону. Криціньскій пише і про реліґійны проблемы – конверсиі до православя, пробу борбы з одходжыньом вірных, про што покликана была Апостольска Адміністрация Лемковины.

Не бракує ани політичных тем. Сут описы політичных проєктів, такых як Руска Народна Республика Лемків, діяльности вельох выдатных активістів, котры будучніст Лемковины виділи найчастійше лем в получыню вшыткых земель Карпатской Руси. Але Криціньскій пише і про штоденне жытя – жытя на лемківскых селах в меджевоєнным періоді.

Документалиста з выбору

Станіслав Криціньскій, хоц має хімічну освіту, од років занимат ся історийом і краінознавством – головні обшыри Карпатскых Гір. Є він автором чысленных публикаций, написал м.ін. «Деревяны церкви в Карпатах», «Бєщады. Історично-краінознавчый словник» (дві части), «Перемышль і Перемышльскє Погіря», «Церкви в Бєщадах». Вартістне, што автор переказує тото, же од 70. років XX ст. пенетрувал обшыр Бєщад, Лемковины та Погіря, документучы світ, котрого уж неє. Сотворил і спомянуту лемківску трилоґію. Послідня з части пн. «Лемковина невтрачена» была выдана влони.

В завершаючым слові другой части Криціньскій пише: […] На тым фоні найбільша пошана і вызнаня належат ся творцям, предовшыткым літератам, котры творили культуру Лемків, Русинів. Надходячы завіруваня ІІ світовой войны, повоєных выселінь на Лемковині, комуністичных репресий на Пряшівщыні, придусят тоту культуру як тяжкій камін. Аж переміны, котры пришли під конец ХХ ст., дадут змогу єй нелегкой одбудовы […].

Дополнене выданя доступне до придбаня на сайті выдавництва Лібра.

Севериян КОСОВСКЫЙ, ЛЕМ.фм

(Публікуєме в оріґіналї – лемківскім варіантї русиньского языка.)